اقتصاد مقاومتی و تجلی افق ماحصل باروری های چند لایه آن پدیده ناشناخته و تازه شناسه است و تجربه جمهوری اسلامی ایران اولین تجربه در بین کشورهای دنیاست. این نوع اقتصاد که گفته شده در هیچ متن، تجربه و تئوری جهانی اقتصاد ردپایی ندارد و توسط برخی کارشناسان به نوعی این موضوع مطرح شده، حال کشورمان با رودررویی قاطعانه با تحریم های بیگانگان، اقتصاد مقاومتی را به منصه ظهوری بی سابقه گذارده است.

پدیده اقتصاد مقاومتی مثل هر پدیده بی نظیر نیاز به معرفی، معنا، کاربرد و فرایندشناسی دارد.

«دکتر محمد خوش چهره» استاد اقتصاد دانشگاه تهران در این باره چنین گفته است: «... اقتصاد مقاومتی یعنی حوزه های فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بی اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت که قطعاً ورود به مشارکت همگانی و اعمال مدیریت ها، عقلایی و مدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید و تلاش برای خود اتکایی است.»  

اثر 30سال تحریم آمریکا؛ اقتصاد مقاومتی

«اقتصاد ایران با گذشت 30سال از تحریم های آمریکا مقاوم و واکسینه شده و به یک اقتصاد مقاومتی تبدیل شده است و امروز تحریم های بزرگ نیز اثر ندارند.»

«دکتر فرهاد رهبر» رئیس دانشگاه تهران با این بیان و اشاره به تاریخچه تحریم های آمریکا علیه ایران از کارتر تا اوباما، تصریح کرده است :« گرچه تحریم های اقتصادی هزینه معاملات و تجارت خارجی را افزایش می دهند اما هرگز مانع جدی برای حرکت های اقتصادی نبوده است. یک اثر جدی که این تحریم ها داشت، ایران در مقابل چنین حرکت های تحریمی اقتصاد خود را واکسینه کرد و امروز شاهد تحریم های گسترده از سوی کشورهای هم پیمان آمریکا علیه ایران هستیم. اما نتیجه سه دهه تحریم علیه جمهوری اسلامی این است که اقتصاد ایران راه مقابله با تحریم را تجربه کرده است و هم این راه ها را آموخته و هم به خوبی خودش را در مقابل شرایط تحریمی مقاوم کرده است. این اقتصاددان پیشتر با بیان این که امروز شاهد بی اثری تحریم های گسترده علیه ایران هستیم و دلیل آن رفتارهای ناشایسته آمریکاست که پس از پیروزی انقلاب علیه ایران اعمال شده، افزوده است: «خود سیاستمداران و استراتژیست های آمریکا و هم پیمانان آن ها در بسیاری از موارد اعتراف کرده اند که تحریم ها علیه ایران اثر نداشته و باید درصدد اتخاذ سیاست های جدیدی باشند تا بتوانند خواسته های خود را به ایران تحمیل کنند.»

10 توصیه با اهمیت اقتصادی مقام معظم رهبری به دولت

رهبر معظم انقلاب روز پنجشنبه سوم شهریور ماه 91 در دیدار رئیس جمهور و هیئت دولت در بیانات شان ضمن برشمردن برخی نقاط قوت دولت 10توصیه بااهمیت اقتصادی به دولت کردند و اقتصاد مقاومتی را تنها راه ادامه روند پیشرفت کشور دانستند. توصیه های مقام معظم رهبری شامل: حل مشکلات معیشتی مردم، توانمندسازی بخش خصوصی، اجرای اصل 44، حفظ روحیه پرکاری، مبارزه با فساد، حمایت از تولید ملی، استفاده از ظرفیت بخش غیردولتی، مبارزه با اسراف، تحقق وعده ها و حمایت از شرکت های دانش بنیان می باشند.

ایشان همچنین در ریشه یابی مشکلات موجود خاطرنشان کردند بخشی از مسایل ناشی از تورم است. البته ما کمبود کالادر کشور نداریم اما گرانی و کاهش قدرت خرید مردم، باید علاج شود که در این زمینه همه بخش های ستادی و عملیاتی مسئولند.

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به این که صاحبنظران داخل و خارج دولت، افزایش نقدینگی را یکی از ریشه های مشکلات فعلی می دانند تاکید کردند: باید با همفکری و تکیه بر علم و تجربه، راهی برای کنترل نقدینگی بیابید و نقدینگی افزایش یافته را به سمت مراکز تولید هدایت کنید.

ایشان توانمند کردن بخش خصوصی را یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی خواندند و تاکید کردند: لازم است سیاست های اصل44 با دقت و وسواس هرچه تمام تر دنبال شود. مقام معظم رهبری در ارائه تعریفی از اقتصاد مقاومتی افزودند: در این اقتصاد، هم روند پیشرفت کشور حفظ می شود و هم آسیب پذیری نظام اقتصادی در مقابل ترفندهای دشمنان کاهش می یابد.

ایشان همچنین استفاده از همه ظرفیت های مادی و انسانی دولتی و غیردولتی را از لوازم اقتصاد مقاومتی دانستند و افزودند: باید به مردم واقعاً بها دهید. حضرت آیت الله خامنه ای در بخش دیگری از بیانات شان مبارزه با اسراف را نیز در اقتصاد مقاومتی، مهم برشمردند و افزودند: در این زمینه، هم دستگاه های فرهنگ ساز به ویژه رسانه ملی و هم دستگاه های اجرایی مسئولند.

موضوع نوپای اقتصاد مقاومتی آن گونه که باید نزد افکار عمومی معنا و تحلیل نشده است. برخی شهروندان عمدتاً آنچه در این باره می گویند محور تجربه کسب و کار، لزوم پرهیز از عادت به اسراف است و نیز این که مراعات سنتی مصرف درحال و هوای اقتصاد مقاومتی از دیرباز نزد مردمان کم درآمد بوده، همچنین سودجویی برخی سرمایه گذاران از شرایط حال و... نمونه ای از نظر مردم را می خوانیم:

«درحالی که بخش بسیار زیادی از ما مردم درگیر دخل و خرج زندگی روزمره هستیم اما بنا به عادت اسراف کار هم هستیم. یا فرضاً برای انجام یک مسافرت خانوادگی ناچار از هزینه های لازم تر زندگی می زنیم. در چنین وضع فشار مضاعف به زندگی فرد وارد می شود.»

«سعید مرادی» شغل آزاد، درعین حال که برنامه ریزی مناسب اقتصاد خانواده را براساس نیازهای ضروری و خرید کالامورد تاکید دارد، اضافه می کند: «ما مردم عموما خیلی حرص خرید کردن داریم.» در همین باره با خنده کوتاهی از نتیجه یک کلام شوخی آمیز با یک فرد آشنا می گوید با این توضیح که برخی شایعات ممکن است برای بعض افراد جدی گرفته شود.

اما آن شوخی: رکوردشکنی خرید یک نوع کالا

او چندی پیش بین صحبتش پیرامون امور معمولی زندگی، به شخص آشنای خود، گفته بود : ظاهرا قیمت پودر لباسشویی دو برابر نرخ فعلی (زمان گذشته) می شود. طرف مخاطب لحظه ای سکوت می کند... خداحافظی کرده می رود. پس از مدتی کوتاه در همان روز آن فرد آشنا را می بیند که با دو کیسه پلاستیکی بزرگ پر از بسته های پودر لباسشویی آمده و می گوید «خوب شد خبرم کردی. فی الفور چهل تا قوطی پودر خریدم!» مخاطب او «مرادی» با ناباوری و تعجب به خنده می گوید: «بابا! من به شوخی و مزاح گفتم تو جدی گرفتی!؟» وی می افزاید: بعدا فرزند او می گفت هنوز در خانه شان از تعداد پودر لباسشویی خریداری شده برای مصرف عید نوروز گذشته دارند که بی کیفیت شده است.

اسراف از نوع دیگر

این مغازه دار تعریف دیگری از حرص ورزی دارد: «یک هندوانه فروش دوره گرد وانت بارش را حاشیه آن طرف خیابان پارک کرده بود. رهگذری می آید. نگاهی به نرخ هندوانه ها می کند. مشغول دست چینشان می شود نه یکی نه چهار تا که یک جا ده تا هندوانه می خرد!»

«مرادی» می گوید: تعجب کردم. کنجکاو شدم. پرسیدم این تعداد هندوانه به سلامتی برای میهمانی است... طرف جواب داد: «هر کیلو تقریبا نصف قیمت مغازه دارهاست.روی این اصل چند تا خریدم تا مدت مدیدی در خانه داشته باشیم!»  

صرفه جویی در مایحتاج

به گفته یک کارمند بازنشسته، شرایط اقتصادی با حقوق کارمندی هزینه و نرخ های جور واجور و بی قرار و بعضا سوءاستفاده برخی افراد بی ملاحظه در داد و ستدهای معمول روزمره خود به خود بسیاری را به صرفه جویی مصارف مایحتاج سوق داده است، از جمله دقت بیشتر در مصرف آب، برق، گاز، پاره ای از خوردنی های فصلی و ایاب و ذهاب با وسایل نقلیه واحد و ... می باشند.

«ابراهیم زاده» ادامه می دهد: «حال که صحبت از اقتصاد مقاومتی است با چنین توضیحات فکر می کنم پیش از این مردم کم درآمد و قانع این نوع اقتصاد را تجربه کرده و ادامه می دهند. امیدواریم هرچه زودتر این وضع و مشکلات پیش آمده به هر علت که موجب سختی برای زندگی قشر کارمند و کم درآمد است رفع شود.»

مسئولان برآیندهای عملی اقتصاد مقاومتی در مقطع کنونی را به عنوان یک راهکار تازه سازنده در گستره زندگی تشریح و فرهنگ سازی کنند.

«بهزاد اوجانی» راننده تاکسی، چنین مضمونی را درباره موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح کرده و با بیان لزوم صرفه جویی و دوری از اسراف می افزاید: «هر کس از هر قشر مردم بایستی شرایط حاضر را بهتر و عمیق تر درک کند و از برخی هزینه ها مثلابرای مسافرت رفتن کم کنند. من به عنوان یک راننده تاکسی بعضی هزینه ها را در زندگی صرف نظر می کنم. حدود یک ماه مشکل دندان را تحمل کرده اما برای تامین مخارج دندانپزشکی و درمان روزی یک دو ساعت ناچار بیشتر کار می کنم که این ناخواسته نیاز به تلاش بیشتر دارد. حال با عملی شدن برنامه جدید اقتصادی با همت بیشتر مسئولان و رعایت مردم در مصارف می توانیم از این وضعیت و تحریم های اجباری عبور کنیم.»

محور اقتصاد مقاومتی، تولید کالای داخلی

در گفت و گو با یک استاد دانشگاه پیرامون موضوع اقتصاد مقاومتی و برآیندهای سودمند چند سویه آن، تاکید بر محور بودن تولیدات داخلی در این نوع اقتصاد دارد و نیز موانع سیستم پولی بر سر راه بخش تولیدی را مطرح می کند.

«مهندس ساسان قربانی» نظرش بر این است که اقتصاد مقاومتی باید محور تولید کالای داخلی باشد زیرا در شرایطی که به دلایل مختلف توسط کشورهای غربی به ویژه امریکا تحت تحریم قرار گرفته ایم و با توجه به این که مقام معظم رهبری سال 91 را حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی نامگذاری کرده اند، این موارد ارتباطی مفهومی دارند و با هم مرتبط هستند. حال که می خواهیم در مقابل فشارهای تحمیلی کشورهای سلطه گر مقاومت داشته باشیم باید با اتکاء به خودباوری و پتانسیل توانایی تولیدات از جمله فرآورده های کشاورزی، خودرو و صنایع سنگین و سبک دیگر و... که به سود اقتصادمان هستند، از ورود کالاهای مشابه این قبیل محصولات خودداری کرده و ارز کشورمان را به خارجی ها ندهیم و آنان تولیدات کارخانه شان را تقویت کنند.

دبیر کل انجمن سازندگان قطعات و مجموعه های خودرو، ادامه صحبت خود را به سوی مسایل سیستم پولی و فرایندهای مثبت و منفی منابع مالی در بخش تولیدات داخل، جهت می دهد و در این ارتباط بر این باور است که «سیستم پولی اقتصادی به خاطر بهره بالامغایر بخش تولید است. مثلابرای قسمتی از واردات مواد اولیه مورد نیاز تولیدکننده ارز داده نمی شود. این موضوع ربطی به مشکل تحریم ها به دلیل دشمنی کشورهای غربی ندارد. متاسفانه یک سری ضعف مدیریت است که شرایط به مصرف کالای خارجی سوق داده می شود در حالی که ما تولیدکننده داریم. الان مهم ترین مانع سر راه تولید، نظام بانکی است که صرفا به سود خودکار می کند در حالی که با تدبیر جامع مدیریت و برنامه ریزی درازمدت کار می توانستیم با پویایی بهینه اقتصاد کشور، نیازهای اساسی بخش تولید ملی را آسان داشته باشیم.»

ضرورت کمک همه به اقتصاد مقاومتی

«ساسان قربانی» در ادامه در خصوص تاثیرات رویکرد منابع به حمایت بخش تولیدی می گوید: «اما کاربرد منابع در بخش تولیدات داخلی مزیت هایی دارد شامل اشتغال، ارزش افزوده و کاهش آسیب های اجتماعی و هزینه های آن. این ها از جمله ضریب های مقاومتی هستند که مردم به مصرف بهینه تشویق می شوند. در همین حال، تولیدکننده ایرانی نیازهای اجتماعی را در فضای مناسب تر با پشتیبانی دولت تامین می کند و همه چیز در شرایط متعادل انجام می شود.»

وی همچنان بر این نظر خود تاکید دارد: «آنجا که بحث از اقتصاد مقاومتی می شود محور برنامه و استراتژی کلان لزوما بایست در جهت توسعه تولید داخل باشد. در این خصوص همکاری سازمان های مسئول، قانونگذاری، مدیران مرتبط با مسایل اقتصادی، رسانه های ملی، روزنامه ها و سایت های خبری ضروری است در اقتصاد مقاومتی باید به نوعی کمک کنند تا تولیدات ملی جریان روان داشته باشند و بدانیم ما نیروی جوان و تحصیلکرده و منابع دیگر نظیر شرایط جغرافیایی و توسعه کشورهای صنعتی داریم با استعدادهایی بالاتر اما متاسفانه ضعف مدیریت داریم.»

نویسنده: حسن آقایی

منبع: روزنامه کیهان، شماره 20295 به تاریخ 11/6/91، صفحه 5 (گزارش روز)