جدای از تعریف خاص اقتصاد، مقاومت و رویکردهایی که در بررسی این دو اصطلاح قابل طرح است ـ موضوع اقتصاد با رویکرد‌های علمی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی و مقاومت به لحاظ روحی، جسمی، فیزیکی و... ـ ترکیب این دو می‌تواند معنای متفاوت با رویکردهای متعدد بیابد.

در این نوشته تلاش شده است تا ترکیب «اقتصاد مقاومتی» با سه رویکرد: دانش، تلاش جهادگونه و مصرف هدفمند از تولید داخلی، مورد توجه قرار بگیرد؛ بنابراین، علومی که می‌تواند این ترکیب را تبیین و تشریح کند ـ هرچند علوم عمومی اقتصاد و شاخه‌های علمی مرتبط با رویکردهای اقتصاد و نیز مقاومت ـ و رویکردهای مطرح در آن را دربرمی‌گیرد، اما همه آن نخواهد بود. شاید گاه تناقصات و تضادهای چشمگیری نیز میان آن دو باشد؛ به مانند تضاد مصرف گرایی در اقتصاد و صرفه‌جویی در مقاومت.

بنابراین، توجه به علوم مورد نیاز این ترکیب یعنی «اقتصاد مقاومتی» نیز در توان این متن نیست و امید است کارشناسان مسئول این زحمت را به انجام برسانند.

از طرفی هر چند این موضوع در سال «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» مطرح شده و شعارهای سالانه بر مبنای رشد و توسعه اقتصادی و ایجاد عدالت اجتماعی مطرح است و از سوی دیگر، فشارها و تحریم‌های دشمنان، مبارزه ای جدی و ریشه‌ای می‌طلبد، توجه به این ترکیب «اقتصاد مقاومتی» نیز باید ریشه‌ای و زیربنایی باشد.

از جمله رویکردهای زیربنایی و اساسی، توجه دانش محور به مسائل است.

در حدیثی آمده است: «ان العلم ینفعک معه قلیل العمل و کثیره و ان الجهل لا ینفعک معه قلیل العمل و لا کثیره»؛ کاری که با علم قرین است، اندک و بسیار آن سودمند است و کاری که با نادانی قرین است، نه اندک آن سود می‌دهد و نه بسیار آن.

و در روایت دیگری آمده است: هر کس بی علم کار کند، بیش از آن که اصلاح کند، فساد خواهد کرد؛ بنابراین لازم است این همت در کارشناسان و مسئولین پدید آید که در پیگیری مباحث مربوط به «اقتصاد مقاومتی» از سطحی‌نگری و روزمرگی بر حذر بوده؛ افزون بر این که توجه به اسناد بالادستی مانند قانون اساسی، چشم انداز بیست ساله و برنامه‌های پنچ ساله، بخشی از منابع مهم ـ که محل رجوع برنامه ریزان و مجریان خواهد بود ـ با طراحی نشست‌ها و برنامه‌های علمی و پژوهشی، زمینه تدوین دروس مرتبط با آن را در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها به وجود آورند.

از جمله مسائل مهم در یک مبارزه اقتصادی، توجه به تولید با همت و تلاشی مضاعف در راستای کم کردن وابستگی‌های وارداتی و تأمین نیازهای داخلی در حد توان است. شاید نخستین برداشت در این مطلب، مخاطب را قشر زحمتکش و کوشای کارگر نمایاند، در حالی که سابقه نشان داده، این قشر در کنار مدیریت و برنامه ریزی مناسب، کارآیی بالایی داشته و یکی از ارکان مثلث سرمایه، کار و مشتری است و اگر اهمیت بیشتری از آن دو نداشته باشد، قطعا کمتر هم نیست.

تلاش جهادگونه در برنامه‌ریزی دقیق و به‌کارگیری نیروهای متعهد و متخصص در تولیدات و افزایش کیفیت محصولات با بهینه سازی دستگاه‌ها و توجه کامل و همه جانبه به همه خدمات مورد نیاز فرایند تولید از آموزش، بیمه، بهداشت، تبلیغات، بسته بندی، نگهداری و... می‌تواند در زمره این تلاش جهادگونه قرار بگیرد.

با این نگاه، همه دست اندرکاران تولید از سرمایه‌گذار، کارفرما و کارگر و همه تأثیرگذاران بر فرآیند تولید، باید در بالا بردن کیفیت و کمیت تولید، همه تلاش خود را بکنند.

تولید باید به لحاظ کیفیت مایه مباهات تولید کننده و تأمین کننده نیاز مشتری باشد و به لحاظ کمیت نیز دارای فراگیری از نیازهای داخلی و خارجی با محوریت مشتری مداری عرضه شود.

قابل توجه است که نگاه به تولید ملی در همه عرصه‌های کشاورزی، صنعتی، خدماتی، علمی و... باید نگاهی اعتقادی و مسئولیت پذیر باشد و با این نگاه است که فعالیت‌ها جنبه جسمی و روحی پیدا خواهد کرد و انگیزه جهادگونه در آن تقویت خواهد شد. محصولات ایران اسلامی، باید در همه جای دنیا با این رویکرد قابل شناسایی و پذیرش قرار گیرد.

به این احادیث توجه کنید:

پیامبر ـ صلی الله علیه و آله: إنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ إذا عَمِلَ أحَدُکُم عَمَلاً أن یُتقِنَهُ؛
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله: خداوند دوست دارد هرگاه یکى از شما کارى انجام مى‏دهد، آن را درست و استوار انجام دهد.

امام على ـ علیه ‏السلام: لاتَطلُب سُرعَةَ العَملِ وَ اطلُبْ تَجویدَهُ ؛ فَإنَّ النّاسَ لایَسألونَ فی «کَمْ فَرَغَ مِنَ العَمَلِ»؟ إنَّما یَسألونَ عَن جَودَةِ صَنعَتِهِ ؛

امام على علیه ‏السلام: به دنبال سرعت در انجام دادن کار مباش، بلکه کیفیّت خوب را بجوى.
مردم نمى‏پرسند: «در چند روز کار را به پایان برده است؟» بلکه در پى خوبى و نیکویى محصول کارند.

امام صادق ـ علیه ‏السلام: کُلُّ ذِی صَناعَةٍ مُضطَرٌّ إلى ثَلاثِ خِصالٍ یَجتَلِبُ بِهَا المَکسَبَ و هُوَ أن یَکونَ حاذِقا بِعَمَلِهِ مُؤَدِّیا لِلأمانَةِ فِیهِ مُستَمیلاً لِمَن استَعمَلَهُ

امام صادق ـ علیه ‏السلام: هر صنعتگر از سه ویژگی گزیر ندارد تا با آنها کسبش را رونق بخشد: در کارش زبردست باشد، امانت‌دار باشد و نظر مشترى خود را [تأمین و] به خود جلب کند.

همین نگاه و همین تلاش جهادگونه است که خریدارن و مشتریان داخلی را نیز مسحور و شیفته تولیدات داخلی خواهد کرد و ایرانیان مسلمان و مؤمن، با بصیرت و آگاهی از موقعیت حساس کشور، برای رفع نیازهای خود به تولیدات داخلی روی آورده و افزون بر ناکارآمد کردن نیرنگ‌ها و تحریم‌های دشمن برای فشار به کشور، در راستای تقویت تولید داخلی، سرمایه‌گذاری در کشور، اشتغال جوانان، گردش سرمایه در داخل، تقویت نظام خانواده، تقویت هویت ملی، جلوگیری از ناهنجاری‌های اجتماعی، ایجاد همبستگی ملی و سرانجام مصرف بهینه گام بردارند.

این همان مصرف هدفمند از تولیدات داخلی در اجرایی شدن «اقتصاد مقاومتی» است؛ یعنی در حالی که تولیدات داخلی به سمت کیفیت بهتر و عرضه فراوان است، خریداران نیز با استفاده متعهدانه و متعصبانه از تولیدات داخلی به عنوان یکی از زنجیره‌های چرخه استقلال کشور در مبارزه با تحریم‌ها و فشارها، در جبهه اقتصادی برای پیروزی کشورمان گامی موثر خواهند برداشت و نقشی مقوم خواهند داشت. جبهه‌ای که پس از ناکامی در انقلاب و دفاع مقدس، دشمنان برای مبارزه با مردم فهیم ایران گشوده اند و در این جبهه کشوراسلامی ایران و مردم انقلابی آن همچون جبهه‌های قبل تنهاست و باید با همت و جدیت روی پای خود بایستد و باز هم دشمن دون و زبون را همچون گذشته ناکام و شکست خورده بر جایش بنشاند. مصرف بر پایه نیاز، دوری از اسراف، پرهیز از اشرافگری، قناعت و مصرف بهینه و... از نکات برجسته در مصرف هدفمند است.

با اینکه در مبارزه هستیم، ولی از کارهای اصولی و اساسی غافل نباشیم، بی‌گمان، مبارزه ما بر پایه دانش، تلاش، همت و عرق اسلامی و ایرانی به پیروزی خواهد رسید به امید خدا.

نویسنده: فرامرز طهماسبی ـ کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

منبع: ـ